Συνέντευξη στον Ηλια Mαγκλινη
Ο Χάιντς Α. Ρίχτερ είναι Γερμανός αλλά εύκολα θα μπορούσες να τον περάσεις για Ελληνα. Εξωστρεφής, πληθωρικός, χιουμορίστας, έχει ένα πάθος για τη δουλειά του, για την Ιστορία, αλλά ακριβώς επειδή είναι Γερμανός τού είναι δεύτερη φύση η στοχοπροσήλωση και η συστηματική δουλειά. Ισως να θυμίζει Ελληνα, διότι όπως λέει ο ίδιος κάθε φορά που έρχεται στην Ελλάδα καταφέρνει να «σκέφτεται σαν Ελληνας».
Δεινός γνώστης της Ιστορίας της σύγχρονης Ελλάδας αλλά και της Κύπρου, είναι συγγραφέας πολλών σχετικών μελετών, ενώ συνεχίζει ακάθεκτος το παραγωγικό του έργο. Τον πρώτο τόμο της «Ιστορίας της Κύπρου» (από την Εστία) θα τον διαδεχθεί τον Ιανουάριο ένας δεύτερος. Τα δύο αυτά βιβλία εντάσσονται στη σειρά «Ιστορία και Πολιτική» των εκδόσεων της Εστίας, την οποία επιμελείται ο ιστορικός Νίκος Ε. Καραπιδάκης.
«Οταν πήρα σύνταξη αποφάσισα να γράψω τα βιβλία που πάντα ονειρευόμουν», λέει καθισμένος στο γραφείο της Εύας Καραϊτίδη, στα γραφεία της Εστίας στην οδό Ευριπίδου. «Καταπιάστηκα με την Ιστορία της Κύπρου. Εγραψα έναν τόμο 600 σελίδων που καλύπτει τις απαρχές της αγγλικής αποικιοκρατίας και φτάνει έως τα 1949. Μετά, έγραψα άλλες 600 σελίδες, στις οποίες καλύπτω τη δεκαετία του ’50 και καταλήγω με τον αγώνα της ΕΟΚΑ. Αυτός ο τόμος θα κυκλοφορήσει από την Εστία τον Ιανουάριο. Ακολουθεί ένας τρίτος τόμος με τις εμφύλιες συγκρούσεις ανάμεσα στις δύο κοινότητες του νησιού. Ο τέταρτος τόμος καλύπτει τα χρόνια της χούντας στην Ελλάδα, την τουρκική εισβολή και τελειώνει με τον θάνατο του Μακαρίου».
Δύο κόσμοι
Ο καθηγητής Ρίχτερ έχει να το λέει: η προσέγγισή του διαφέρει από εκείνη των άλλων συναδέλφων του, οι οποίοι ασχολούνται με την Κύπρο. Τον ρωτάω υπό ποία έννοια. «Υπό την έννοια ότι γνωρίζω το ίδιο καλά την ελληνική Ιστορία! Πώς μπορείς να γράψεις για την Ιστορία της Κύπρου αν δεν ξέρεις την ελληνική Ιστορία, την ελληνική πολιτική κ. τλ. Είναι δύο διαφορετικοί κόσμοι». Στο σημείο αυτό αρχίζει να μπαίνει σιγά σιγά στον πυρήνα της σκέψης του πάνω στην Ελλάδα και την Κύπρο. «Η πολιτική κουλτούρα στην Κύπρου», τονίζει, «φέρνει πάρα πολύ στην αντίστοιχη ευρωπαϊκή, ενώ αντίθετα, η πολιτική κουλτούρα στην Ελλάδα είναι αυτή των πελατειακών σχέσεων. Οι Βρετανοί ήξεραν πώς έχουν τα πράγματα στην Ελλάδα και όταν ανέλαβαν την Κύπρο το 1878 είχαν αποφασίσει ότι αυτό δεν θα συμβεί και εκεί».
– Δηλαδή, οι πελατειακές σχέσεις είναι αποκλειστικά ελλαδικό προνόμιο;
– Δεν είναι ότι στην Κύπρο δεν υπάρχουν πελατειακές σχέσεις. Και στη Γερμανία υπάρχουν και σε όλη την Ευρώπη αλλά σε πολύ μικρότερο βαθμό, δεν είναι κάτι τόσο διαδεδομένο όπως στην Ελλάδα. Η μεγάλη όμως διαφορά ειδικά ανάμεσα σε Ελλάδα και Κύπρο είναι ότι, αν για παράδειγμα, έχουμε δύο υποψηφίους για την ίδια θέση εργασίας, στην Κύπρο θα προτιμηθεί μεν αυτός που έχει μεγαλύτερες διασυνδέσεις με το κόμμα, όμως και οι δύο υποψήφιοι θα είναι εξίσου ικανοί για τη θέση. Αντίθετα, στην Ελλάδα τη θέση την παίρνει ένας ανάξιος εις βάρος ενός άξιου.
– Γιατί η Ελλάδα έχει αυτή την ιδιαιτερότητα;
– Οι πελατειακές σχέσεις στην Ελλάδα προήλθαν από τα πρώτα χρόνια της oθωμανικής κατοχής (η ειρωνεία είναι ότι σήμερα οι Τούρκοι έχουν χτυπήσει αυτό το κακό σε μεγάλο βαθμό). Οι Οθωμανοί κατέστρεψαν την αριστοκρατία, προκειμένου να εξαλείψουν την πιθανότητα επανάστασης και δόμησαν την εξουσία τους πάνω στους προεστούς (τους μουχτάρ), οι οποίοι διοικούσαν τις διάφορες κοινότητες. Κατά κανόνα, οι άνθρωποι αυτοί ήταν και οι τοκογλύφοι του χωριού: δάνειζαν στους χωρικούς με 30% τόκο. Οταν ήρθε ο Οθωνας, βρήκε αυτή την κατάσταση και στην ουσία τη διατήρησε. Αντίθετα, οι Βρετανοί στην Κύπρο ίδρυσαν αγροτική τράπεζα, η οποία δάνειζε στους αγρότες με τόκο 8%. Αποδυνάμωσαν τους τοκογλύφους, τους εξανάγκασαν να καταφύγουν στις πόλεις όπου και έγιναν έμποροι, εκσυγχρονίστηκαν. Οι πελατειακές σχέσεις χτυπήθηκαν στη ρίζα τους. Επίσης, αργότερα έκαναν κάτι άλλο: πέρασαν μια νοοτροπία που είναι πολύ πρωσική. Δηλαδή, όταν ένας δημόσιος λειτουργός συλλαμβάνεται για διαφθορά, δεν τιμωρείται μόνον νομικά, αλλά και κοινωνικά: τυγχάνει περιφρόνησης. Θυμάστε το σκάνδαλο Προφιούμο στην Αγγλία της δεκαετίας του ’60; Ο Προφιούμο πλήρωσε κάποιο πρόστιμο, ωστόσο, η μεγάλη τιμωρία ήταν ότι η κοινωνία, το σύστημα, τον απαξίωσε. Για 20 χρόνια βρισκόταν σε μια κοινωνική απομόνωση.
Το ΔΝΤ
– Οι Ευρωπαίοι γνωρίζουν το ζήτημα των πελατειακών σχέσεων στην Ελλάδα;
– Ιδέα δεν έχουν. Ελπίζω το ΔΝΤ να το έχει καταλάβει και να χτυπήσει το πρόβλημα στη ρίζα του. Οι Γερμανοί ούτε που το υποψιάζονται. Πάντως, κι αυτό που θα πω είναι δική μου εικασία, δεν μπορώ δηλαδή να το αποδείξω, νομίζω ότι η Ευρώπη θέλει να οδηγήσει την Ελλάδα σε μια ελεγχόμενη χρεοκοπία. Αν αφήσει την Ελλάδα σε ελεύθερη πτώση θα παρασύρει και όλη την ήπειρο μαζί της. Εξάλλου, δεν είναι η μοναδική χώρα που έχει πρόβλημα. Πιστεύω λοιπόν ότι η Ευρωπαϊκή Τράπεζα θα αγοράσει σημαντικό μέρος του εθνικού χρέους της Ελλάδας (το περισσότερο είναι στους Γάλλους) για να σβήσει περίπου το μισό. Αλλιώς, για δέκα γενιές ακόμα, η Ελλάδα θα αγωνίζεται για να πληρώνει. Αυτό δε συμφέρει κανέναν.
Γνώστης της Ιστορίας Ελλάδας και Κύπρου
Ο Χάιντς Α. Ρίχτερ γεννήθηκε το 1939 στην πόλη Heilbronn της Γερμανίας. Διετέλεσε καθηγητής της ελληνικής και κυπριακής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Μάνχαϊμ. Το 2000 τιμήθηκε από την Ελληνική Δημοκρατία με τον Χρυσό Σταυρό του Τάγματος του Φοίνικα.
Στα ελληνικά κυκλοφορούν τα βιβλία του: «Δύο επαναστάσεις και αντεπαναστάσεις στην Ελλάδα 1936-1946» (Εξάντας). «Η επέμβαση των Αγγλων στην Ελλάδα: Από τη Βάρκιζα στον εμφύλιο πόλεμο» (Εστία), «Η Ιστορία της Κύπρου. Τόμος Α΄ (Εστία). «Η Ιταλο-γερμανική επίθεση εναντίον της Ελλάδος, Αύγουστος 1939 - Ιούνιος 1941» (Γκοβόστης).
Επί ΠΑΣΟΚ έγινε η αρπαγή
Ο καθηγητής Ρίχτερ έχει γνωρίσει και τους τρεις Παπανδρέου: Γεώργιο, Ανδρέα και Γιώργο. Πιο έντονα θυμάται τον Ανδρέα. «Τον γνώρισα την περίοδο της δικτατορίας, στην έκθεση βιβλίου της Φρανκφούρτης. Είχε έρθει να βγάλει λόγο και είχαν μαζευτεί εκατοντάδες Ελληνες γκάστερμπάιτερ, απλοί εργάτες. Εβγαλε τη γραβάτα και έπαιξε «τον Μπολσεβίκο των σαλονιών». Ποτέ δεν ήταν αριστερός στην πραγματικότητα. Οπως και ο πατέρας του: έξοχος στην αντιπολίτευση, χαοτικός ως κυβερνήτης.
Οσο για τον τωρινό πρωθυπουργό, πιστεύω ότι είναι έντιμος. Ελπίζω να μην έχει την τύχη του Κώστα Σημίτη, ο οποίος ήταν πολύ έντιμος. Προσπάθησε να αλλάξει το σύστημα αλλά δεν είναι εύκολο πράγμα αυτό να το κάνει ένας άνθρωπος μόνος του. Την εποχή της χούντας είχα διασυνδέσεις με την κίνηση της Δημοκρατικής Αμυνας. Συζητούσαμε, Ελληνες, Γερμανοί αλλά και Γάλλοι, τι πρέπει να αλλάξει στην Ελλάδα. Καταλήξαμε στο συμπέρασμα ότι πρέπει να δημιουργήσουμε ένα νέο κόμμα «ευρωπαϊκού τύπου» (σ. σ. το λέει στα ελληνικά). Συμφωνήθηκε να γίνει κάτι τέτοιο αλλά όταν έπεσε η χούντα, ο Ανδρέας έκανε «πραξικόπημα» στη Δημοκρατική Αμυνα, πέταξε κάποιους ανθρώπους έξω και το ΠΑΣΟΚ απλώς συνέχισε το πελατειακό κράτος της Δεξιάς. Ο Σημίτης ανήκε σε εκείνη την κίνηση.
Πριν από το ΠΑΣΟΚ, οι συντηρητικοί και οι κεντρώοι εναλλάσσονταν στην εξουσία. Η Αριστερά ήταν εκτός, οπότε δεν μπορούσε να κάνει ρουσφέτια. Μόλις έρχεται το ΠΑΣΟΚ ένα μεγάλο κομμάτι της αριστεράς ήρθε και αυτό στην εξουσία. Αν οι συντηρητικοί και οι κεντρώοι απομυζούσαν το κράτος μετριοπαθώς έως την περίοδο της χούντας, επί ΠΑΣΟΚ έγινε η μεγάλη αρπαγή. Μετά, η Νέα Δημοκρατία συνέχισε σε αυτό το μοτίβο. Και όλοι μαζί κατέστρεψαν τη χώρα»
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου